اداره کل دامپزشکی استان قم

اقدامات سریع واكسیناسیون و خدمات رسانی به واحدها و مجتمع های دامداری بزرگ یکی از مهمترین ابزارهای کنترل سریع بیماری های دامی محسوب می شود. اقدام سریع و به موقع با استفاده از واکسن در دسترس یکی از الزامات برای رسیدن به اهداف کنترل در مواقع غیر عادی و غیر مترقبه است.

در این راستا تامین و داشتن ذخیره استراتژیک واكسن یکی از مهمترین فاکتورها برای اجرای عملیات سریع در مواقع غیرمترقبه در کانون ها و مناطق اطراف آن محسوب می شود.

به عبارت دیگر وجود واکسن به اندازه کافی در محل دامداری و یا نزدیک ترین سایت دامپزشکی در دسترس می‌تواند برای کنترل بیماری و جلوگیری از اشاعه و گسترش آن مفید باشد. با توجه به نوع بیماری ها و دسته بندی آنها به بیماری های استراتژیك و غیر استراتژیک می توان ضمن برآورد لازم، برنامه ریزی کرد که واکسن های مورد نیاز در دو دسته استراتژیک و غیر استراتژیک در دسترس واحدهای بزرگ و یا مراكز مایه‌كوبی مورد تائید آنها قرار داشته باشد.

 در این راستا ذخیره واکسن های استراتژیک از قبیل واکسن شاربن، واکسن تب برفکی و واکسن مورد نیاز برای کنترل بیماری لمپی اسکین از اهمیت ویژه ای برخوردار است با این دسته از واكسن ها را می توان هم در محل شبکه دامپزشکی و یا در محل مرکز واکسیناسیون با توجه به اعتماد و وجود تجهیزات لازم نگهداری کرد.

البته در خصوص برخی از واحدهای دامداری که شرایط لازم برای ذخیره و نگهداری واکسن ها را دارند، میتوان واکسن مورد نیاز را در محل تعیین شده و مورد تایید واقع در خود واحد دامداری نگهداری کرد. این موضوع در خصوص واکسن های غیر استراتژیک و بهادار و همچنین واکسن استراتژیک بهادار تب برفکی به راحتی قابل انجام است، به عبارت دیگر می توان برنامه‌ریزی کرد که در محل سردخانه واقع در واحد دامداری، واکسن های بهادار توسط دامدار خریداری شده و در زمان مناسب و ضروری مورد استفاده قرار بگیرد.

 بنابر این داشتن امکانات و فضای لازم و برنامه ریزی شده و کنترل روی نحوه استفاده از این واکسن‌ها خصوصاً واکسن تب برفکی که انجام آن در زمان طرح های تعیین شده ضروری است، می‌تواند به عنوان یکی از شاخص های کنترلی باشد.  لازم به ذکر است که در خصوص سایر واکسن ها علی‌الخصوص واکسن شاربن،  واکسن لمپی اسکین واکسن هاری، بایستی واکسن به مقدار کافی در محل شبکه دامپزشکی و یا مرکز مایه‌کوبی مورد تایید و مورد اعتماد شبکه دامپزشکی و یا اداره کل دامپزشکی استان نگهداری شود.

 به منظور استفاده از این دسته از واکسن ها در واحدهای دامداری  در زمان های خارج از فاز و برنامه واكسیناسیون روتین، شرط لازم وجود رخداد بیماری، تایید تشخیص بالینی اولیه توسط کارشناسان خبره و همین‌طور در صورت امکان تعیین سریع سویه عامل مولد بیماری توسط مرکز ملی تشخیص و آزمایشگاهی منطقه ( در خصوص تب برفكی)  در اسرع وقت است، به عبارت دیگر استفاده از این نوع واکسن ها و یا واکسن‌های ذخیره استراتژیک صرفاً در صورت تشخیص تایید بالینی بیماری تایید آن توسط کارشناس خبره و همینطور اخذ نظریه نهایی سازمان دامپزشکی دفتر بهداشت مدیریت بیماری‌های دامی امكان پذیر بوده  و تایید تشخیص بیماری و برداشت نمونه صرفاً برای اقدامات کنترلی بعدی خواهد بود.

به محض رخداد بیماری این واکسن از مرکز ذخیره خود خارج شده و تحت شرایط و اقدامات لازم در واحد های اپیدمیولوژیک مورد نیاز مورد استفاده قرار می گیرد. البته در خصوص واکسن‌های بهادار و واکسن هایی که اعتبار آنها توسط دامدار و یک واحد اپیدمیولوژی تهیه شده است، استفاده از واکسن صرفاً در وهله اول در محل خود آن واحد خواهد بود. همچنین بایستی نسبت به جایگزینی واکسن در اسرع وقت در محل ذخیره استراتژیک اقدام لازم بعمل آید.

با توجه به اینکه حدود ۵۵۰مگافارم( واحدهای دامداری بزرگ) در کشور تعیین شده كه در این واحدهای،در وهله اول نسبت به تعبیه مکان مناسب برای نگهداری واکسن و یا معرفی مرکز واكسیناسیون  معتبر مورد تاییدشان اقدام کنند تا به محض معرفی مکان مناسب برای نگهداری واکسن های مورد استفاده در دو فرمت استراتژیک و غیر استراتژیک مورد بازدید قرار گیرد. در صورت تائید مكان، واکسن های مورد نیاز با توجه به بهادار بودن و یا رایگان بودن توسط سازمان دامپزشکی تامین و در اختیار اداره کل دامپزشکی شهرستان و یا در صورت لزوم استان و یا در نهایت در اختیار واحدهای دامداری و یا مراکز مایه کوبی قرار گیرد.

 واکسن های مذکور به صورت مناسب تا قبل از تاریخ انقضا در مکان موردنظر نگهداری شده و در صورت لزوم نسبت به جایگزینی آنها در خصوص واکسن های رایگان و یا استفاده سریع آن ها در خصوص واكسن‌های بهادار اقدام خواهد شد.

 واکسن برای اجرای عملیات برای حداقل دو فاز در خصوص تب برفکی و یا در خصوص سایر واکسن ها واکسن به مقدار مورد نیاز برای تامین و اجرا برای یک سال نگهداری خواهد شد. تامین اعتبار مورد نیاز برای واکسن های رایگان برعهده سازمان دامپزشکی به در خصوص واکسن های بهادار بر عهده دامدار است.

لازم به ذکر است در خصوص واکسن های تب برفکی که احتمال تغییر در تحت سویه وجود دارد صرفاً ذخیره سازی برای دو فاز متوالی در خصوص واکسن های پایه آبی و یا یک فاز برای واکسن های پایه روغنی می تواند از سوی دامدار صورت پذیرد.

بدیهی است استفاده از واکسن ذخیره شده توسط دامدار و یا مركز مایه‌كوبی  در خارج از برنامه‌های اعلام‌شده در شرایط عادی و غیر اضطراری مجاز نبوده و در صورت مشاهده  با مراکز مایه کوبی  و دامداری مذكور برخورد خواهد شد.

دستورالعمل عملیاتی واكسیناسیون به روش آماده باش

در شرایط حال حاضر این برنامه صرفاً در خصوص واكسن تب برفكی به مرحله اجرا گذاشته شده و متعاقباً در مورد سایر واكسن‌های استرات‍ژیك نیز عملیاتی خواهد شد. دامدارای‌‌های واجد شرایط با لحاظ کردن فرایندی وارد برنامه واكسیناسیون به روش آماده باش  خواهد شد.

این فرایند باید بدین گونه باشد که مكان مناسب برای ذخیره واكسن در نطظر گرفته شود، این فضا بایستی سردخانه مناسب مجهز به سیستم برق اضطراری بوده كه حجم آن متناسب با ذخیره واكسن برای حداقل دو مرحله واكسیناسیون تب برفكی مورد نیاز دامهای حساس واقع در واحد باشد.

همچنین مكان مورد نظر با اولویت سردخانه واقع در واحد دامداری بوده و یا مدیر مسئول دامداری می تواند به صورت مكتوب مركز مایه‌كوبی مورد نظر خود را به شبكه دامپزشكی شهرستان معرفی کند و با توجه به بهادار بودن واکسن ، نسبت به تامین واكسن از منابع مورد تائید سازمان اقدام کند و واكسن با رعایت زنجیره سرد به سردخانه مورد نظر منتقل شود.

علاوه بر این اعلام ورود واكسن از سوی مسئول بهداشتی فارم به شبكه دامپزشكی شهرستان ضروری است و با توجه به اینکه مسئولیت حفظ زنجیره سرد و تاریخ انقضای واكسن در مدت زمان نگهداری در سردخانه معرفی شده از سوی دامدار، بر عهده مسئول بهداشتی و یا مسئول فنی فارم است.

از سوی دیگر باید گفت که کارایی اثربخشی واکسن تب برفکی در قالب برنامه های اداره دامپزشکی استان و شهرستان صورت خواهد پذیرفت.